Προσφερόμενα Μαθήματα Ακαδημαϊκού έτους 2015-16

Περιεχόμενο μαθήματος: Η ‘κρίση’ και η ‘κριτική’ αναγνωρίζονται ως έννοιες καταστατικές της αυτοκατανόησης της νεωτερικότητας τόσο στο πεδίο της φιλοσοφίας (βλ. J. Habermas, Ο φιλοσοφικός λόγος της νεωτερικότητας) όσο και σε εκείνο της ιστορίας (βλ. R. Koselleck, Critique and crisis). Οι κοινωνικές και πολιτικές ουτοπίες, από την άλλη, επίσης αναγνωρίζονται ως σύμφυτες με τη νεωτερική συνείδηση, είτε ως ένα από τα ρεύματα σκέψης που, μαζί με τις θεωρίες του φυσικού δικαίου, αρδεύουν το νεωτερικό χειραφετικό αίτημα (βλ. E. Bloch, Natural law and human dignity) είτε ως προάγγελοι των κοινωνικών επιστημών και της κριτικής κοινωνικής θεωρίας είτε ως παράγοντες που συμβάλλουν στη χαρακτηριστική της νεωτερικότητας ολοένα και μεγαλύτερη αποσύνδεση του «ορίζοντα προσδοκίας» από τον «χώρο εμπειρίας» (βλ. R. Koselleck, Futures past, Ρ. Ricoeur, Temps et récit ΙΙΙ). Στόχος του μαθήματος είναι αναδειχθεί ο ρόλος της ουτοπίας ως κριτικής που προκύπτει από τη διάγνωση μιας κρίσης της οποίας επιτάσσει την υπέρβαση, τόσο φέρνοντας στην επιφάνεια τις συνθήκες δυνατότητάς της όσο και προτείνοντας το λιγότερο ή περισσότερο σαφές σχεδίασμα μιας συμφιλιωμένης κοινωνίας. Στα πρώτα μαθήματα θα επιχειρηθεί η αποσαφήνιση των εννοιών της ‘κρίσης’ και της ‘κριτικής’ καθώς και της μεταξύ τους σχέσης, μέσα από τη μελέτη καίριων θεματοποιήσεών τους από τη νεότερη και σύγχρονη θεωρία. Στη συνέχεια, θα μελετηθούν ουτοπικά έργα (κυρίως του 19ου αιώνα) καθώς και κοινωνιολογικές και φιλοσοφικές αναλύσεις της ουτοπίας (Μαρξ, Μανχάιμ, Μπλοχ, Ρικέρ).
Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα:
Συνιστώμενη βιβλιογραφία προς μελέτη:
Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι:
Μέθοδοι αξιολόγησης/βαθμολόγησης:
Γλώσσα διδασκαλίας: Ελληνικά:
Τρόπος παράδοσης μαθήματος: Φυσική παρουσία του διδάσκοντα:

Περιεχόμενο μαθήματος: Η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους σταυροφόρους αποτέλεσε τομή στην ιστορία του βυζαντινού κόσμου. Κύρια χαρακτηριστικά της νέας περιόδου είναι ο πολιτικός κατακερματισμός, οι αλλαγές στα συστήματα νομής της εξουσίας, η αναδιάταξη των οικονομικών δικτύων, ο δυτικός εποικισμός κυρίως στο νότιο ελλαδικό χώρο και στο Αιγαίο. Στο μάθημα ερμηνεύονται αυτές οι εξελίξεις έως και τις πρώτες δεκαετίες του 14ου αι. και αναδεικνύονται τοπικές διαφοροποιήσεις, παραλλαγές, αλλά και αδράνειες στο χώρο των Βαλκανίων, του Αιγαίου και της δυτικής Μικράς Ασίας.
Παράλληλα το 1204 βιώθηκε από μέλη της βυζαντινής ελίτ ως ένα “οριακό” γεγονός που δημιούργησε την ανάγκη για νέα αφηγήματα ερμηνείας του χαμένου παρελθόντος αλλά και του παρόντος και επανακαθόρισε τους ορίζοντες προσδοκιών των υποκειμένων. Στο επίπεδο της μικροϊστορίας εξετάζονται παραδειγματικά οι προσωπικές επιλογές, στρατηγικές και κοσμοθεωρίες κάποιων διανοούμενων, αυτοκρατόρων και πατριαρχών της εποχής.
Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Τα μαθησιακά αποτελέσματα αποσκοπούν καταρχάς στην εξοικείωση μέσα από το εξεταζόμενο παράδειγμα των φοιτητών/τριών με τα ιδιαίτερα πολιτικά, κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα των ιστορικών τομών και αλλαγών. Στόχος είναι η προβληματοποίηση των σχέσεων μεταξύ παρόντος και παρελθόντος και η κριτική σχηματικών γενεαλογικών προσεγγίσεων ή περιοδολογήσεων του ιστορικού χρόνου. Οι φοιτητές/τριες έρχονται σε επαφή με αναλυτικές κατηγορίες και εργαλεία της ιστοριογραφίας, εξασκούνται στη βιβλιογραφική έρευνα και στη σύνθεση ενός ιστορικού δοκιμίου, εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους και αναπτύσσουν τις αναλυτικές και συνθετικές ικανότητές τους.
Συνιστώμενη βιβλιογραφία προς μελέτη:
D. Angelov, Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium, 1204-1330, Cambridge 2007.
M. Angold, A Byzantine Government in Exile: Government and Society under the Laskarids of Nicaea (1204-1261), Oxford 1974.
M. Angold, Η τέταρτη σταυροφορία, μτφ. Α.Ν.Κονδύλης, Αθήνα 2006. J. Herrin – G. Saint-Guillain, επιμ., Identities and Allegiances in the Eastern Mediterranean after 1204, Farnham 2011.
Τ. Κιουσοπούλου, Οι αόρατες βυζαντινές πόλεις στον ελλαδικό χώρο (13ος – 15ος αι.), Αθήνα 2013.
Α. Ε. Λαϊου – C. Morrisson, Η Βυζαντινή Οικονομία, μτφ. Δ.Κυρίτσης, Αθήνα 2011. D. Nicol, Το Δεσποτάτο της Ηπείρου (1267-1479), Αθήνα 1991.
G. Page, Being Byzantine. Greek Identity before the Ottomans, Cambridge 2008.
T. Shawcross, The Chronicle of Morea. Historiography in Crusader Greece, Oxford 2009.
Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι: Εισαγωγικές διαλέξεις του διδάσκοντα, παρουσιάσεις κειμένων της βιβλιογραφίας και εργασιών από τους/τις φοιτητές/τριες.
Μέθοδοι αξιολόγησης/βαθμολόγησης: Γραπτή εργασία και συμμετοχή στο σεμινάριο.
Γλώσσα διδασκαλίας: Ελληνικά
Τρόπος παράδοσης μαθήματος: Φυσική παρουσία του διδάσκοντα

Περιεχόμενο μαθήματος: Ο 17ος αιώνας υπήρξε εποχή γενικευμένης κρίσης, πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής αλλά και πολιτισμικής, που εκδηλώθηκε με δημογραφική κάμψη, οικονομική δυσπραγία, κοινωνικές αναταραχές, πολιτικές συγκρούσεις και σκληρούς πολέμους. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία –όπως και στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο, αν και με διαφορετικό τρόπο– η «κρίση του 17ου αιώνα» οδήγησε σε μεγάλης κλίμακας μετασχηματισμό των θεσμών, των κοινωνικο-οικονομικών δομών και των σχέσεων εξουσίας, αλλά και των διακοινοτικών σχέσεων. Το μάθημα εξετάζει την κρίση του 17ου αιώνα στον οθωμανικό χώρο, με έμφαση στις ελληνικές και βαλκανικές περιοχές, καθώς και τις θεσμικές και κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές που οδήγησαν στον μετασχηματισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των κοινωνιών της.Περιεχόμενο μαθήματος:
Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Οι φοιτητές που συμμετέχουν στις εβδομαδιαίες συναντήσεις και ανταποκρίνονται πλήρως στις υποχρεώσεις τους, συμπεριλαμβανομένης της τελικής γραπτής εργασίας,
- εξοικειώνονται με τις κύριες θεωρητικές προσεγγίσεις στην ιστορική μελέτη και ανάλυση της λεγόμενης «κρίσης του 17ου αιώνα»,
- εμβαθύνουν σε ζητήματα κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας του πρώιμου νεότερου ευρωπαϊκού και οθωμανικού κόσμου,
- κατανοούν τις διαδικασίες μετασχηματισμού του οθωμανικού κράτους και των κοινωνιών του,
- μελετούν σε βάθος επιμέρους όψεις του ζητήματος στο πλαίσιο συγγραφής της τελικής εργασίας.
Προαπαιτούμενα: .
Συνιστώμενη βιβλιογραφία προς μελέτη:
α) Εγχειρίδια του μαθήματος:
İnalcık, Halil, “Military and fiscal transformation in the Ottoman Empire, 1600-1700”, Archivum Ottomanicum 6, 1980, 283-337.
McGowan, Bruce, Economic life in Ottoman Europe: taxation, trade and the struggle for land, 1600-1800, Καίμπριτζ, 1981.
Parker, Geoffrey και Lesley M. Smith (επιμ.), The General Crisis of the Seventeenth Century, β΄ έκδ., Λονδίνο, 1997.
β) Συμπληρωματική βιβλιογραφία
Abou El-Haj, Rifa’at, Formation of the modern state: The Ottoman Empire sixteenth to eighteenth centuries, Ώλμπανυ, 1991.
Benedict, Philip Myron P. Gutmann, Early Modern Europe: From Crisis to Stability, Κράνμπερι, 2005.
Faroqhi, Suraiya, “Making a Living: Economic Crisis and Partial Recovery”, στο Halil İnalcık και Donald Quataert (επιμ.), An Economic and Social History of the Ottoman Empire 1300-1914, Καίμπριτζ, 1994, 433-473.
Goldstone, Jack A., Revolution and Rebellion in the Early Modern World, Μπέρκλεϋ, 1991.
Κωστής, Κώστας, Στον καιρό της πανώλης, Ηράκλειο, 1995.
Özel, Oktay, “Population Changes in Ottoman Anatolia during the 16th and 17th Centuries: The ‘Demographic Crisis’ Reconsidered”, International Journal of Middle East Studies 36 (2004), 183-205.
Salzmann, Ariel, “An Ancient Régime Revisited: ‘Privatization’ and Political Economy in the Eighteenth-Century Ottoman Empire”, Politics & Society, 21:4 (1993), 393-423.
Tezcan, Baki, The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern World, Καίμπριτζ, 2010.
White, Sam, “Climate Change and Crisis in Ottoman Turkey and the Balkans, 1590-1710”, στο International Conference on Climate Change and the Middle East: Past, Present and Future, Κωνσταντινούπολη, 2006, 391-409.
Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι: Σεμινάριο με ενεργό συμμετοχή των φοιτητών, χρήση κειμενικού και πολυμεσικού υλικού..
Μέθοδοι αξιολόγησης / βαθμολόγησης: Προφορικές και γραπτές ασκήσεις, γραπτή τελική εργασία.
Γλώσσα διδασκαλίας: Ελληνικά.
Τρόπος παράδοσης μαθήματος: Φυσική παρουσία της διδάσκουσας.

Περιεχόμενο μαθήματος: Στο γλωσσικό όργανο όχι μόνο αντανακλά η ροή του ιστορικού χρόνου αλλά και χάρη σε αυτό διαμορφώνονται οι όροι πρόσληψης των μεταβολών της πραγματικότητας. Ο κύκλος αυτός διαλέξεων αποσκοπεί να προσφέρει, αφενός, μια επισκόπηση των γλωσσικών θεωριών, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή, που φιλοδοξούν να αποκρυπτογραφήσουν τα γλωσσικά δεδομένα ως εργαλείο και δείκτη της εξέλιξης και των περιπετειών της συνείδησης. Αφετέρου, αποσκοπεί να εμβαθύνει στο περιεχόμενο τομών στο εννοιολογικό σύμπαν που, κάτω από ορισμένες ιστορικές συνθήκες, αποκρυσταλλώθηκαν σε αντιθετικά ζεύγη όπως νόμος/φύση, συμφέρον/δίκαιο, όλον/μέρος κ.ά.
Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα:
Συνιστώμενη βιβλιογραφία προς μελέτη:
Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι:
Μέθοδοι αξιολόγησης/βαθμολόγησης:
Γλώσσα διδασκαλίας: Ελληνικά:
Τρόπος παράδοσης μαθήματος: Φυσική παρουσία του διδάσκοντα:

Περιεχόμενο μαθήματος: Αντικείμενο του μαθήματος είναι η διερεύνηση διαφορετικών μορφών σύγκρουσης και βίας στον ευρωπαϊκό χώρο από τον 16ο ως τον 20ο αιώνα ως εκφράσεις κρίσεων και μετασχηματισμών. Με αφετηρία τη σύγκρουση ως αναλυτικό άξονα και εργαλείο, το μάθημα επιδιώκει να ανιχνεύσει συνέχειες και ασυνέχειες στο ευρωπαϊκό παρελθόν. Η μακροϊστορική διάρθρωση του μαθήματος μας επιτρέπει να διερευνήσουμε νοηματικούς μετασχηματισμούς όπως η υστερομεσαιωνική έννοια του δίκαιου πολέμου, που αναβίωσε πρόσφατα με την έννοια του τερματισμού της τυραννίας στον κόσμο και της εγκαθίδρυσης της δημοκρατίας, ή ο λόγος περί διαρκούς σύγκρουσης των πολιτισμών που επανέρχεται για να υποστασιοποιήσει σχέσεις ιεραρχίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο προνεωτερικός μεσσιανισμός αποικίζει τη νεωτερικότητα υπονομεύοντας δυτικοκεντρικά αφηγήματα που διεκδικούν να αναχθούν σε οικουμενικά παραδείγματα ενώ ο πόλεμος αποτελεί μεταφορά για τον μεσσιανικό αγώνα για το μέλλον αλλά και για την εκπολιτιστική αποστολή των ευρωπαϊκών πολιτικών ελίτ, οι οποίες επιδόθηκαν σε έναν αγώνα για τη διατήρηση της πολιτισμικής ηγεμονίας τους σε παγκόσμια κλίμακα.
Το πρώτο μέρος του μαθήματος εστιάζει στην περίοδο της πρώιμης νεωτερικότητας (16ος-18ος αι.) και πιο συγκεκριμένα διερευνά την εποχή των θρησκευτικών Μεταρρυθμίσεων κατά την οποία οι ευρωπαϊκές κοινωνίες διέρχονται μια μακρά διαδικασία κοινωνικών και πολιτισμικών μετασχηματισμών, τους οποίους συχνά η ιστορική έρευνα προσεγγίζει ως «διαδικασία κοινωνικής πειθάρχησης και θρησκευτικής ομογενοποίησης». Η σύγκρουση με τη μορφή διακρατικών και εμφύλιων πολέμων ή διώξεων του θρησκευτικού αντιπάλου γίνεται συστατικό στοιχείο των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Παράλληλα, η εξωευρωπαϊκή επέκταση με τη μαζική εξολόθρευση πληθυσμών και τις αποικιακές επιδιώξεις των ευρωπαϊκών δυνάμεων αναδιατάσσει τη νοηματοδότηση της σύγκρουσης και της επιβολής καθώς ο χριστιανικός οικουμενισμός διασταυρώνεται με το λόγο περί πολιτισμού και βαρβαρότητας και τις υπό συγκρότηση «φυλετικές» ιεραρχήσεις.
Το δεύτερο μέρος του μαθήματος εστιάζει στη γενοκτονία των Εβραίων κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αναλύοντάς τη εντός του πολιτισμικού πλαισίου που την κατέστησε δυνατή και αποδεκτή και υπό το πρίσμα της σύλληψης της πολιτικής ως «φυλετικής πάλης». Τοποθετεί το Ολοκαύτωμα σε μια οπτική που αντιμετωπίζει τη γενοκτονία ως συνέχεια πρακτικών στην νεότερη εποχή και περιλαμβάνει την ιστορία του ρατσισμού, του ιμπεριαλισμού, της αποικιοκρατίας και της συγκρότησης εθνικών κρατών. Το μάθημα θέτει τα εξής ερωτήματα: αποτελούσε ο φασισμός μια ιδεολογία ξένη προς την ευρωπαϊκή σκέψη; Ποιες είναι οι ρίζες της γενοκτονίας στο ιμπεριαλιστικό εκπολιτιστικό πρόγραμμα της νεωτερικότητας; Με ποιους τρόπους ο βιολογικός φυλετισμός φωτίζει τις αμφισημίες που χαρακτήριζαν την ευρωπαϊκή σκέψη σε σχέση με τη φυλή; Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες του ακραίου νεωτερικού γεγονότος και πώς συγκροτείται η μνήμη του;
Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα:
Συνιστώμενη βιβλιογραφία προς μελέτη:
Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι:
Μέθοδοι αξιολόγησης/βαθμολόγησης:
Γλώσσα διδασκαλίας: Ελληνικά:
Τρόπος παράδοσης μαθήματος: Φυσική παρουσία του διδάσκοντα: